Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie

---

Historia

Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie to budowla, która powstała przypuszczalnie w latach 1511–1525. Jego konsekracja miała miejsce w 1551 roku, gdy uroczystości przewodniczył biskup płocki Andrzej Noskowski (1547–1567). To główna świątynia w tej części Mazowsza, która miała istotne znaczenie dla lokalnej społeczności, a zwłaszcza dla szlachty mazowieckiej. W trakcie sejmików często wybuchały tam awantury, a nawet dochodziło do tragicznych wydarzeń, w tym zabójstw.

Historia tego miejsca jest pełna dramatycznych zwrotów. Kościół doznał uszkodzeń podczas wojen szwedzkich w 1657 roku oraz na początku XVIII wieku. Dopiero w 1781 roku podjęto decyzję o częściowym remoncie budowli, na co szczególną uwagę zwrócił ksiądz Maciej Rydzewski. Niestety, na początku XIX wieku stan świątyni ponownie się pogorszył, zwłaszcza dach, który wymagał pilnego remontu.

W związku z tym, od 1804 roku zaprzestano odprawiania nabożeństw w ze względu na zły stan techniczny kościoła, przenosząc życie parafialne do pobliskiego kościoła augustianów. W 1807 roku, pod wpływem wydarzeń historycznych, opuszczona świątynia została zajęta przez wojska Napoleona, które przekształciły ją w piekarnię. To spowodowało znaczne zniszczenie całego wyposażenia wnętrz.

Kolejne etapy remontowe miały miejsce w latach 1821–1827, na co szczególnie wpływ miał ówczesny proboszcz, ksiądz Rajmund Bagiński, przy wsparciu finansowym gen. Wincentego Krasińskiego. Warto zaznaczyć, że 20 października 1822 roku sakrament bierzmowania przyjął tu syn kolatora, który stał się późniejszym poetą, Zygmunt Krasiński. Remonty kontynuowano także w latach 1876–1878 oraz 1913–1920 – podczas drugiego z tych remontów zastosowano projekt arch. Stefana Szyllera, pod nadzorem księdza Remigiusza Jankowskiego jako proboszcza.

Ostatni większy remont kościoła odbył się nieco po II wojnie światowej, w latach 1946–1954. Dzieje tej świątyni są nie tylko świadectwem jej architektonicznej wartości, ale także złożonej historii regionu i zachowań społecznych przez wieki.

Architektura

Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie to wyjątkowy przykład sztuki późnogotyckiej. Jest to oryginalna budowla murowana z cegły, orientowana oraz zbudowana przy zastosowaniu jednosłupowego rusztowania. Świątynia ma trójnawowy układ, z charakterystycznym pseudobazylikowym stylem.

Wnętrze korpusu przecina para wysokich, symetrycznych kaplic, które tworzą coś na podobieństwo ramion transeptu. Jest to niezwykle ważne rozwiązanie, ponieważ jest to pierwsze tego typu w Polsce. Północna kaplica Męki Pańskiej zachowała swoje późnogotyckie formy, natomiast południowa kaplica św. Anny przeszła przebudowę w 1840 roku i zyskała neogotycki wygląd.

Obecny kształt kaplicy św. Anny, a także przylegającej zakrystii, to dzieło arch. Stefana Szyllera. Jego wkład w wystrój wnętrz jest nieoceniony, przede wszystkim dzięki zastosowaniu sklepienia gwiaździstego, które zaprojektował na początku XX wieku. W dawnej zakrystii, obecnie kaplicy Matki Boskiej, można zauważyć sklepienie kolebkowo-krzyżowe.

Świątynia ponadto charakteryzuje się bogato zdobionymi gotyckimi szczytami, wykonanymi z cegły. Całościowy wygląd kościoła jest jednak nieco zaburzony przez obniżony dach, który w końcu XIX wieku pokryto blachą. Warto dodać, że postulat Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości z 1920 roku dotyczący podwyższenia kalenicy do pierwotnego poziomu do tej pory nie został zrealizowany.

Wystrój wnętrza

Wnętrze kościoła jest bogate w historyczne detale, które pochodzą głównie z XIX oraz XX wieku, a niektóre elementy sięgają nawet czasów wcześniejszych. Wśród najstarszych obiektów znajdują się:

• dwie kropielnice granitowe z XVI wieku, umieszczone w kruchcie głównej oraz północnej,
• krucyfiks z początku XVII wieku, inspirowany wcześniejszym modelem z wieku XV,
• polichromie, które powstały w 1920 roku, autorstwa Władysława Drapiewskiego,
• wystrój kaplicy Matki Boskiej, zaprojektowany przez Wiktora Zina,
• późnogotycka płyta nagrobna Stanisława Szczurzyńskiego (zm. 1556) umieszczona na lewym filarze w nawie głównej, przedstawiająca rycerza w zbroi, opatrzona napisem antykwą, bordiurą i kartuszami.
• herby Ostoja (lub Przegonia), Pobóg, Lubicz (odwrócony) oraz Prawdzic, znajdujące się na płycie nagrobnej,
• tablica z łacińskim tekstem z 1644 roku, upamiętniająca Andrzeja Przedwojewskiego i Dorotę Bielińską, ufundowana przez ich syna, Aleksandra, kasztelana lubaczowskiego,
• epitafium upamiętniające Jana Gumowskiego (zm. 1844).

Te elementy sprawiają, że wnętrze kościoła jest niezwykle cenne oraz bogate w historyczne znaczenie.

Otoczenie

W sąsiedztwie kościoła można dostrzec interesujące obiekty, które mają zarówno historyczne, jak i architektoniczne znaczenie. Przy południowej stronie nawy bocznej, jako pozostałość po dawnym cmentarzu przylegającym do świątyni, umiejscowiony jest nagrobek Michała i Marii Mieszkowskich, pochodzący z roku 1861. Ta niezwykła pamiątka jest świadectwem lokalnej historii.

Tuż obok kościoła, na szczycie grodziska znanego jako Farska Góra, wznosi się neogotycka dzwonnica, zbudowana w 1889 roku w miejscu wcześniejszej konstrukcji drewnianej. To imponująca budowla, która przyciąga uwagę każdego przechodnia. W sąsiedztwie dzwonnicy znajduje się figura Matki Boskiej, pochodząca z tego samego okresu, która dodaje duży walor duchowy temu miejscu.

Nie można zapomnieć o neorenesansowej plebanii z 1890 roku, która została nadbudowana w 1979 roku, oraz o domu parafialnym z 1910 roku. Oba te obiekty stanowią ważne elementy architektury, które wzbogacają cały kompleks otaczający kościół.

W bliskim sąsiedztwie znajdują się także inne interesujące budynki: drewniana organistówka oraz murowany kiosk sprzed początków XX wieku, który przeznaczony jest na dewocjonalia. Co więcej, w pobliżu usytuowany jest współczesny ołtarz polowy, a także pomnik św. Jana Pawła II, który nadaje temu miejscu szczególnego znaczenia.

---

Oceń: Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie

---