Teresa Tyszkiewicz (1953–2020)

---

Studia i początek twórczości

W latach 1974–1978 Teresa Tyszkiewicz studiowała na Wydziale Mechaniczno-Technologicznym Politechniki Warszawskiej, zdobywając dyplom w 1978 roku. Jej działalność artystyczna zyskała na znaczeniu, gdy w 1980 roku była jedną z osób, które współzałożyły Związek Twórców Filmowych „Remont”.

Początek jej pracy twórczej przypada na rok 1978, kiedy to zaczęła tworzyć filmy oraz angażować się w szerszy krąg artystów związanych z Galerią Współczesną w Warszawie, co miało miejsce w latach 1978–1981. Wspólnie z mężem, Zdzisławem Sosnowskim, zrealizowała swoje pierwsze obrazy filmowe, takie jak „Goalkeeper” (1975/77), „Stałe zajęcie” (Permanent Position – 1978/79) oraz „Druga strona” (1979/90).

Oprócz filmów, Teresa Tyszkiewicz angażowała się w różnorodne działania artystyczne, takie jak performance, malarstwo oraz rysunek. W swoim dorobku filmowym, na taśmie 16 mm, znalazły się tytuły takie jak: „Stałe zajęcie” (1978/79), „Druga strona” (1980), „Dzień po dniu” (1980), „Ziarno” (1980), „Oddech” (1981), „Obraz i gry” (1981), „Stadium” (1981) oraz „Epingle” (1994).

Wyjazd do Paryża

Od roku 1982 Teresa Tyszkiewicz osiedliła się w Paryżu u boku swojego męża, Zdzisława Sosnowskiego, artysty, z którym współpracowała nad kilkoma filmami. Wyjazd do Francji spowodował, że przez wiele lat artystka nie była obecna na polskiej scenie artystycznej. Jej twórczość została przypomniana dopiero dzięki wystawie „Jesteśmy”, która miała miejsce w Zachęcie w 1991 roku. Na tej wystawie zaprezentowała m.in. swoje prace takie jak „Płótno ze szpilkami skrępowane sznurem” oraz „Szpilki i pismo”.

Paryski etap twórczości Tyszkiewicz charakteryzuje znacząca zmiana w jej warsztacie artystycznym. Artystka zaczęła wykorzystywać szpilki krawieckie, które łączyła z różnorodnymi materiałami, takimi jak płótno, olej, akryl, blacha czy fotografia, tworząc unikalne obiekty i obrazy. Na początku wbijała w podłoże od 800 do 1000 szpilek każdego dnia.

We Francji zaczęłam rozwijać pomysł, który przywiozłam z kraju, czyli komponowanie obrazów ze szpilek. One po prostu mnie ścigały. Ten biedny przedmiot stał się dla mnie magiczny. Ukłucie, opór i chęć, aby go zwalczyć. Szpilka prowokuje mnie i wywołuje nowe propozycje. Jest łagodna po ujarzmieniu, ale w trakcie pracy boję się, bo jest niebezpieczna, atakująca. Może symbolizuje zmaganie z przeszkodami.

Teresa Tyszkiewicz często sięgała również po swoje ciało jako medium artystyczne:

Moje ciało jest medium, źródłem i kreacją problemu. Jest niezbędne. Jest bazą, 'domem’, który chroni moją osobowość. Odgrywa funkcję 'łącznika’ między rzeczywistością i wyobraźnią. W moich filmach nie bardzo mogę znaleźć inne narzędzie jak moje fizyczne ja, ponieważ pomysł zawsze chce nakreślać sobą.

W 2020 roku miała miejsce duża wystawa monograficzna artystki pt. „Teresa Tyszkiewicz. Dzień po dniu”, która odbyła się w ms2 Muzeum Sztuki w Łodzi. Z myślą o tej prezentacji artystka zmontowała swój ostatni, dotąd nigdy niepokazywany film ARTA (1984-85 / 2019). Niestety, Teresa Tyszkiewicz zmarła tuż przed otwarciem wystawy, która została dodatkowo opóźniona z powodu pandemii Covid-19.

Kolekcje

Twórczość Teresy Tyszkiewicz jest szeroko doceniana i obecna zarówno w kolekcjach publicznych, jak i prywatnych. Wśród najważniejszych miejsc, gdzie można znaleźć jej dzieła, wymienia się Fonds National d’Art Contemporain w Paryżu, Musée Ville de Paris oraz Fondation Camille, także w Paryżu.

Galeria prac

Wystawy

W dorobku artystycznym Teresy Tyszkiewicz znalazło się wiele znaczących wystaw, które miały miejsce zarówno w Polsce, jak i za granicą. W ciągu swojej kariery brała udział w licznych wydarzeniach artystycznych, od, których wielu odcisnęło piętno na jej twórczości. Oto przegląd najważniejszych wystaw, w których uczestniczyła:

• 1979 – „Sztuka ekstremalna”, BWA Poznań,
• 1979 – „Porównania”, BWA Sopot,
• 1979 – „Stałe zajęcie”, BWA Kalisz,
• 1980 – „Prace i słowa”, De Appel Gallery, Amsterdam,
• 1980 – „Pokaz filmów”, Galeria Krytyków, Warszawa,
• 1981 – Galeria Studio, Warszawa,
• 1981 – Festival International du Jeune Cinéma, Hyères, Francja,
• 1982 – Galeria Diferença, Lizbona,
• 1982 – XII Biennale de Paris (Section Cinema Experimental),
• 1982 – Festival de Cinéma et Vidéo, Paryż,
• 1983 – Festival International d’Art Performance, Lyon, Francja,
• 1983 – „Présences Polonaises” (film), Centre Georges Pompidou, Paryż,
• 1983 – „Grands et jeunes d’aujourd’hui”, Grand Palais, Paryż,
• 1985 – Galerie Lara Vincy, Paryż,
• 1986 – „Aspects de la jeune peinture abstraite”, Paryż,
• 1988 – „Comparaison”, Grand Palais, Paryż,
• 1989 – Galerie W. Dunikowski, Kolonia, Niemcy,
• 1991 – „Jesteśmy”, Galeria Zachęta, Warszawa,
• 1994 – „Ars Erotica”, Muzeum Narodowe, Warszawa,
• 1998 – „Szpilki”, Galeria Zachęta, Warszawa,
• 2001 – „Espace des Beaux-Arts”, Ateny (Nagroda Jury Exposition Fondation Camille),
• 2004 – „Epingle”, Kiron Galerie, Paryż,
• 2005 – „Teresa Tyszkiewicz. Twarze”, Galeria Krytyków Pokaz, Warszawa,
• 2004 – Films of Polish Women Artists in the 1970s and 1980s, Tate Modern, Starr Auditorium, Londyn,
• 2004 – „Z archiwum polskiego filmu eksperymentalnego”, Centrum Sztuki Łaźnia, Gdańsk,
• 2004 – Films of Polish Women Artists in the 1970s and 1980s, pokaz towarzyszący wystawie „Architekture of Gender: Contemporary Woman’s Art in Poland”, Sculpture Center, Nowy Jork,
• 2006 – „1,2,3…awangarda”, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa,
• 2008 – „Teraz, Artyści Galerii Foto-Medium-Art.”, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia, Radom,
• 2020 – „Teresa Tyszkiewicz. Dzień po dniu”, ms2, Łódź.

---

Oceń: Teresa Tyszkiewicz (1953–2020)

---